Er zijn talloze persoonlijkheidstesten. De bekendste zijn denk ik DISC, MBTI, Management Drives en Enneagram. Deze testen of assessments zijn vaak leuk omdat het een feest van herkenning is. Maar werken ze ook?
Acht jaar geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met persoonlijke ontwikkeling. De eerste modellen waar ik mee in aanraking kwam waren Discovery Insights, DISC en MBTI. Deze modellen, zoals bijna alle kleurenmodellen, zijn gebaseerd op het gedachtengoed over persoonlijkheidstypen van psychiater en psycholoog Carl Jung.
Inmiddels heb ik meer dan 10 modellen ondergaan en bestudeerd. Al deze assessments geven inzicht in de gedragskenmerken van een persoon en worden gebruikt in individuele coaching en teamtrainingen.
Ik vond de Meyers Briggs Type Inventory (MBTI) leuk om te doen, maar was al gauw vergeten welke lettercombinatie er bij mij uitrolde. Laat staan dat ik wist wat andere lettercombinaties van andere mensen betekenden. Dit is een reden waarom dit model verdrongen wordt door andere kleurmodellen zoals DISC.
Jaap Boonstra, Nederlands veranderkundige met een basis in organisatiepsychologie, heeft een uitgebreid artikel geschreven over de vele kleurenmodellen, genaamd: “Een Woud van kleuren, kleurendenken in het ontwikkelen van mensen, teams en organisaties”. Echt een aanrader als je dieper op de stof in wilt gaan. Hij schrijft dat voor veel van dit soort tests, zoals DISC, Discovery Insights, MBTI, Spiral Dynamics en Management Drives, wetenschappelijke onderbouwing flinterdun is of zelfs ontbreekt.
Ook al is er tussen de modellen veel overeenkomst in de betekenis van de kleuren, er zijn ook duidelijk verschillen. Boonstra schrijft daarom “De modellen kunnen behulpzaam zijn voor een gesprek over kleuren, zolang je bij één methode blijft.”
Wat wel goed werkt met deze kleurenmodellen
Zoals ik in het begin schreef, herkennen mensen zich in de talenten en de valkuilen van hun eigen kleur en dat van een ander. Daarmee kan een belangrijk gesprek ontstaan.
Het kan helpen om jezelf, collega’s en de organisatie vanuit een ander perspectief te zien. Je leert de ander begrijpen: “Oh, doe jij dat daarom altijd zo?!” Het is een besef dat jij de wereld vanuit een bepaalde bril ziet, en dat er andere brillen zijn die net zo waardevol zijn.
Daarbij is mijn ervaring dat modellen zoals DISC en Discovery Insights eenvoudig is qua kleuren en daarmee makkelijk te onthouden.
Waar je voor moet oppassen met deze modellen
Het wordt heel verleidelijk om mensen te gaan labelen: “Hij is blauw.” En “Zij is zo’n rooie.” Boonstra waarschuwt voor een ander gevaar: “Een ander bezwaar is dat iemands persoonlijkheid maar voor een deel het gedrag bepaalt. De invloed van de omgeving en de mensen waarmee iemand werkt, hebben ook invloed op de effectiviteit van gedrag.”
Het wordt ook verleidelijk om jezelf te verschuilen achter je kleur. “Ik ben te laat, want tja, ik ben nou eenmaal geel.” Of “Ik ben nou eenmaal niet zo tactvol en recht-door-zee, omdat ik nou eenmaal rood ben.” Of “Tja, ik kan mezelf gewoon niet op nummer 1 zetten. Zorgzaamheid zit in mijn aard. Ik ben nou eenmaal groen.” En dat soort excuses.
Het gevaar is dat je jezelf gaat identificeren met een kleur. Dat ligt opgesloten in de taal. Ik adviseer om niet te zeggen “Ik ben blauw”, want daarmee zeg je dat jij en de kleur 1 ding is en onlosmakelijk van elkaar zijn. Oftewel on-ontwikkelbaar. De “aard-van-het-beestje-excuus”. Zeg in plaats daarvan “Mijn voorkeursgedrag is blauw.” Dat geeft de benodigde ruimte voor ontwikkeling.
Boonstra concludeert in zijn artikel over kleuren: “Kleuren kunnen helpen om elkaar beter te begrijpen, maar het kan nooit een vervanging zijn van een diepgaand gesprek.” In mijn coaching gebruik ik deze modellen ook slechts als hulpmiddel. Als gespreksstarter. Uiteindelijk gaat het om: “Wat zie je jezelf nou concreet doen? Brengt dat wat je wilt? Zo niet, verander je gedrag.”
Waar verschuil jij je achter je “kleur” en wat ga jij vanaf nu anders doen?
Als je niet genoeg krijgt van modellen, zijn er naast tientallen andere tests de volgende modellen:
- Big Five
- HEXACO
- Typology van Holland
- DISC
- Discovery Insights
- Meyers Briggs Type Indicator (MBTI)
- Spiral Dynamics
- Management Drives
- Enneagram
